Jakiś czas temu radni PiS z komisji nazewnictwa miejskiego zapowiadali rychły powrót do "dekomunizacji" warszawskich ulic. Choć wykorzystywanie historii do realizacji doraźnych interesów politycznych może budzić pewien niesmak i niewiele ma wspólnego z prawdziwą polityką historyczną, sprawa jest z pewnością ważna. Wśród wielu nazw wymieniane były także dwie niewielkie, zaciszne uliczki osiedla Wrzeciono, noszące imiona: Józefa Balcerzaka i Antoniego Parola. O tym kim byli obaj panowie, mało kto ma dzisiaj jakiekolwiek pojęcie. Nazwy obu uliczek nie budzą zatem żadnych emocji wśród mieszkańców osiedla — wpisały się w jego topografię i tożsamość. Nie irytują, nie przeszkadzają, zostały oswojone i zaakceptowane. Ta niewiedza wynika zapewne z faktu "podrzędności" obu postaci. Informacji na temat naszych patronów nie znajdziemy nawet w 4-tomowej Encyklopedii powszechnej PWN (1973-1976). Ze strzępków informacji pozyskanych z różnych źródeł udało mi się jednak ustalić następujce fakty na temat obu panów:
Józef Balcerzak "Noblesiak" (1903-1942) był elektrykiem i działaczem robotniczym z Żoliborza, należał do Komunistycznej Partii Polski. Pracował w fabryce tytoniu "Nobless" oraz w Społecznym Przedsiębiorstwie Budowlanym na Żoliborzu. We wrześniu 1939 był żołnierzem Robotniczych Brygad Obrony Warszawy. Podczas okupacji był jednym z organizatorów Stowarzyszenia Przyjaciół ZSRR, redagował także pismo "Młot i Sierp". We wrześniu 1941 został członkiem centralnego kierownictwa Związku Walki Wyzwoleńczej — antyfaszystowskiej organizacji konspiracyjnej. Rok później został aresztowany przez Niemców, więziony na Pawiaku i rozstrzelany 28 maja 1942 w Magdalence. Jego imię nosiła także (do roku 2003) Szkoła Podstawowa nr 247 przy ul. Wrzeciono 9.
Antoni Parol "Zielony" (1902-1944) był kierowcą-mechanikiem samochodowym i działaczem robotniczym, należał do Komunistycznej Partii Polski. Od roku 1940 współtworzył Rewolucyjne Rady Robotniczo-Chłopskie a następnie grupę "Młot i Sierp" skupioną wokół pisma o tym samym tytule, która później weszła w skład Polskiej Partii Robotniczej. Był komendantem Gwardii Ludowej okręgu Żoliborz i Bielany. 30 listopada 1942 uczestniczył w akcji GL zamachu na Komunalną Kasę Oszczędności przy ul. Czackiego i Traugutta, podczas której skonfiskowano ponad milion złotych. Brał udział w Powstaniu Warszawskim, zginął w niemieckim obozie koncentracyjnym Flossenbürg.
Patronami ulic nowopowstającego osiedla Wrzeciono obaj panowie zostali 24 listopada 1961. W 2007 roku Instytut Pamięci Narodowej stworzył listę "patronów" do wymiany, która została przedłożona gminom i samorządom. Balcerzakowi i Parolowi zarzucono udział w agenturalnej organizacji działającej na szkodę Państwa Polskiego. Ale do zmiany nazewnictwa nie doszło, na szczeblu samorządowym takie zmiany przeprowadzane są bardzo opornie - głównie z powodu zamieszania ze zmianą adresów i dokumentów, co pociągnęłoby niemałe koszty i pewien kłopot dla mieszkańców.
Czy można znaleźć jakieś rozsądne wyjście w tej sytuacji? Okazuje się, że tak, a rozwiązanie wydaje się niezwykle proste. W przypadku, gdyby obu panom rzeczywiście udowodniono zarzucane czyny, a nie odsądzano ich tylko za poglądy polityczne, nazwy ulic należaloby zmienić bezwzględnie. Ulicę Józefa Balcerzaka — sowieckiego agenta można by zatem przemianować na ulicę mjr Józefa Balcerzaka — dowódcy Batalionu marszowego 76 pp KOP, który w we wrześniu 1939 roku walczył z wkraczającymi od wschodu oddziałami Armii Czerwonej. Analogicznie ulicę Antoniego Parola można by nazwać po prostu ulicą Parola. Jak podaje Słownik wyrazów obcych W. Kopalińskiego: parol to rozpoznawcze tajne hasło dnia, słowo honoru, a także podwojenie stawki po wygranej, oznaczane przez załamanie albo zgięcie rogu karty; zagiąć parol — przenośnie oznacza uwziąć się na kogoś albo na coś. Skoro na Bielanach jest ulica Esej, Aspekt czy Hieroglif, to dlaczego nie Parol?
e.
Józef Balcerzak "Noblesiak" (1903-1942) był elektrykiem i działaczem robotniczym z Żoliborza, należał do Komunistycznej Partii Polski. Pracował w fabryce tytoniu "Nobless" oraz w Społecznym Przedsiębiorstwie Budowlanym na Żoliborzu. We wrześniu 1939 był żołnierzem Robotniczych Brygad Obrony Warszawy. Podczas okupacji był jednym z organizatorów Stowarzyszenia Przyjaciół ZSRR, redagował także pismo "Młot i Sierp". We wrześniu 1941 został członkiem centralnego kierownictwa Związku Walki Wyzwoleńczej — antyfaszystowskiej organizacji konspiracyjnej. Rok później został aresztowany przez Niemców, więziony na Pawiaku i rozstrzelany 28 maja 1942 w Magdalence. Jego imię nosiła także (do roku 2003) Szkoła Podstawowa nr 247 przy ul. Wrzeciono 9.
Antoni Parol "Zielony" (1902-1944) był kierowcą-mechanikiem samochodowym i działaczem robotniczym, należał do Komunistycznej Partii Polski. Od roku 1940 współtworzył Rewolucyjne Rady Robotniczo-Chłopskie a następnie grupę "Młot i Sierp" skupioną wokół pisma o tym samym tytule, która później weszła w skład Polskiej Partii Robotniczej. Był komendantem Gwardii Ludowej okręgu Żoliborz i Bielany. 30 listopada 1942 uczestniczył w akcji GL zamachu na Komunalną Kasę Oszczędności przy ul. Czackiego i Traugutta, podczas której skonfiskowano ponad milion złotych. Brał udział w Powstaniu Warszawskim, zginął w niemieckim obozie koncentracyjnym Flossenbürg.
26.07.2009. Ulica Józefa Balcerzaka — widok od strony wylotu w ul. Nocznickiego. Fot. enejeio
Patronami ulic nowopowstającego osiedla Wrzeciono obaj panowie zostali 24 listopada 1961. W 2007 roku Instytut Pamięci Narodowej stworzył listę "patronów" do wymiany, która została przedłożona gminom i samorządom. Balcerzakowi i Parolowi zarzucono udział w agenturalnej organizacji działającej na szkodę Państwa Polskiego. Ale do zmiany nazewnictwa nie doszło, na szczeblu samorządowym takie zmiany przeprowadzane są bardzo opornie - głównie z powodu zamieszania ze zmianą adresów i dokumentów, co pociągnęłoby niemałe koszty i pewien kłopot dla mieszkańców.
Czy można znaleźć jakieś rozsądne wyjście w tej sytuacji? Okazuje się, że tak, a rozwiązanie wydaje się niezwykle proste. W przypadku, gdyby obu panom rzeczywiście udowodniono zarzucane czyny, a nie odsądzano ich tylko za poglądy polityczne, nazwy ulic należaloby zmienić bezwzględnie. Ulicę Józefa Balcerzaka — sowieckiego agenta można by zatem przemianować na ulicę mjr Józefa Balcerzaka — dowódcy Batalionu marszowego 76 pp KOP, który w we wrześniu 1939 roku walczył z wkraczającymi od wschodu oddziałami Armii Czerwonej. Analogicznie ulicę Antoniego Parola można by nazwać po prostu ulicą Parola. Jak podaje Słownik wyrazów obcych W. Kopalińskiego: parol to rozpoznawcze tajne hasło dnia, słowo honoru, a także podwojenie stawki po wygranej, oznaczane przez załamanie albo zgięcie rogu karty; zagiąć parol — przenośnie oznacza uwziąć się na kogoś albo na coś. Skoro na Bielanach jest ulica Esej, Aspekt czy Hieroglif, to dlaczego nie Parol?
e.
Komentarze
Prześlij komentarz